En 1910 o compositor Maurice Ravel participou con sete pezas nun concurso organizado pola Casa do Lied em Moscova. Os temas premiados foron publicados o ano a seguir co título Quattre Chants Populaires. Para a canción nº 1, "Chanson espagnole", empregou a melodía de "Adiós, meu meniño, adiós" (que Marcial del Adalid publicara en 1880 formando parte da segunda serie da colección de Cantares vellos e novos de Galicia) incluíndo o texto galego como alternativa ao francés.
Segundo a ficha 21 da Historia da Música e da Danza (CiUG) "Maurice Ravel antepuxo, para a súa edición en 1925 como Chanson Espagnole, o breve e temperamental preludio de oito compases que antecede o texto. Tras el, a voz desenvolve unha melodía marcada polo seu carácter melancólico, que se divide en dúas partes (A-B), cada unha das cales se repite introducindo pequenas variacións. O acompañamento do piano, que nalgúns momentos dobra a voz, está pensado para remarcar co ritmo harmónico da música o ritmo poético do texto. A última frase da voz é deste xeito acompañado polo piano cunha pasaxe onde se retarda o tempo xeral da canción, subliñando o carácter de despedida que preside toda a obra."
Mas segundo Margarita Soto Viso ("Comentario a la opinión de Pedrell sobre los Cantares viejos y nuevos de Galicia, de Marcial del Adalid", 1991-2, PDF), "la relación entre la obra de Adalid y los Cantos y bailes populares de España de Inzenga es estrecha, ya que aparecen melodías comunes en ambos autores; saber quién influyó a quién es difícil y posiblemente hubo una sensibilidad común, lo que nos interesa aquí es la gran difusión internacional que alcanzaron los cantos de Inzenga, para ello baste recordar que sirvieron de base para el Capricho español de Rimsky y que el canto popular antiguo Adiós meu homiño, adiós -que coincide con el homónimo de Adalid- sirvió de base a Ravel para una Chanson espagnole que con su ritmo de habanera desvirtúa bastante el sentido de texto y música, y a Silvio Lazary para su Cavalier d'Olmedo, cuyo texto en francés, como se deduce del titulo, nos aleja bastante de Galicia; el acompañamiento pianistico, sin embargo, está más cercano al espíritu de la melodía original que el de Ravel."
Só a consulta directa dos Cancioneiros de Del Adalid e Inzega pode esclarecer as cuestións abertas acima e as que logo tracemos á tona sobre o texto orixinal. Polo tono e o retrouso clasificamos esta peza nos alalás.
Mas segundo Margarita Soto Viso ("Comentario a la opinión de Pedrell sobre los Cantares viejos y nuevos de Galicia, de Marcial del Adalid", 1991-2, PDF), "la relación entre la obra de Adalid y los Cantos y bailes populares de España de Inzenga es estrecha, ya que aparecen melodías comunes en ambos autores; saber quién influyó a quién es difícil y posiblemente hubo una sensibilidad común, lo que nos interesa aquí es la gran difusión internacional que alcanzaron los cantos de Inzenga, para ello baste recordar que sirvieron de base para el Capricho español de Rimsky y que el canto popular antiguo Adiós meu homiño, adiós -que coincide con el homónimo de Adalid- sirvió de base a Ravel para una Chanson espagnole que con su ritmo de habanera desvirtúa bastante el sentido de texto y música, y a Silvio Lazary para su Cavalier d'Olmedo, cuyo texto en francés, como se deduce del titulo, nos aleja bastante de Galicia; el acompañamiento pianistico, sin embargo, está más cercano al espíritu de la melodía original que el de Ravel."Só a consulta directa dos Cancioneiros de Del Adalid e Inzega pode esclarecer as cuestións abertas acima e as que logo tracemos á tona sobre o texto orixinal. Polo tono e o retrouso clasificamos esta peza nos alalás.
LETRA
Acho que a letra da versión galega da primeira estrofe, que encontramos en Internet (Youtube, etc), alén dos castellanismos que comentamos logo, é bastante defectuosa. Sería interesante constatarmos se os erros están xa na fonte orixinal ou aparecen na transcripción do texto. No primeiro verso ás veces figura "meniño", alén do gralla no posesivo "men"; no terceiro verso aparece "d'aprendina" e na cuarta liña "quiche" e "can'a terra", todo o cal faz incomprensíbel o texto. Sobre o último primeiro pensei en mudar "qued'a can'a" por "qued'a canda a" ou "queda a canda a", aínda que "canda" no sentido mais correcto emprégase con verbos de movimento non deixarei de ter un efeito poético (pódese ver o que fica como se estivese a se afastar). Mas nunha letra tão castelhanizada o normal é que fose un erro gráfico, xa repetido na fonte, de o/a, e que o apóstrofo indique que non se contraia a preposición "con" co artigo "a".
No orixinal rexístrase o pronome relativo con grafía hiperfoneticista grafando i no lugar do e fechado ("qui"/que). Mención á parte merecen os castellanismos que ateigaban o galego (e mais aínda o galego escrito) do século XIX. "Adiós" é o mais sangrante; "marcharse", "olvidar" e "quedar" preteren formas galegas mais genuinas e/ou frecuentes ("partir", "esquecer", "ficar").
A segunda estrofa é mais coñecida por ser unha copla popular empregue por Rosalía de Castro. É claro que "gallego" é craso castellanismo. "Castellano" e "Castilla" serían mais aceptábeis, aínda que a forma galega é Castela, e serían, se non introducidos, polo menos popularizados, polos galegos que ian traballar a Castela.
E last. but not least, notar esa grafía recorrente do adverbio "ja", na mellor onda reintegracionista (talvez ela provir da escrita de Francisca González Garrido, Fanny Garrido, a poetisa e dona de Marcial del Adalid).
Meniño ou homiño?
Sem termos mais información há que recorrer à lóxica. Mas a lóxica pouco axuda. En principio ian prá guerra os homes novos, o que admite ambas as solucións homiño-meniño. Fale unha nai ou unha noiva/dona nos dous casos tamén serían aceptábeis ambas as leituras, embora teñan preferencia as asociacións nai-meniño e noiva/dona-homiño. A palabra "prenda" parece indicar o segundo. "Homiño" parece menos apropriada para se dirixir a un ser querido por ter conotacións pexorativas. Mas "meniño" non parece muito apropiado para un mozo que vá prá guerra. Por outro lado, a ambigüidade entre as dúas interpretacións confire unha especial tensión ao texto, integrando os dous aspectos... como a realidade mesma.
En "Campanas d'Anllóns" (1861), poema de Eduardo Pondal, encontramos pasos que poden estar inspirados na copla popular, e que serían o salvoconduto con que gañou o aprecio do pobo, mais ainda se identificamos os personaxens e vemos no referente da copla o protagonista do poema, que daría resposta a aquel:
"[...] ¡Cantas veces te lembrou / o que marchou para a guerra, / cando á súa nai deixou, / e partindo a extraña terra / de Baneira te escoitou! / [...] /"Oh, nai da miña vida, / adiós, adiós, meu pai; / prenda de min querida, / adiós, oh, miña nai: / sombras dos meus avós, / río da Ponte-Ceso, / pinal de Tella espeso..., / acordávos dun preso / como el o fai de vós [...]"
En "Campanas d'Anllóns" (1861), poema de Eduardo Pondal, encontramos pasos que poden estar inspirados na copla popular, e que serían o salvoconduto con que gañou o aprecio do pobo, mais ainda se identificamos os personaxens e vemos no referente da copla o protagonista do poema, que daría resposta a aquel:
"[...] ¡Cantas veces te lembrou / o que marchou para a guerra, / cando á súa nai deixou, / e partindo a extraña terra / de Baneira te escoitou! / [...] /"Oh, nai da miña vida, / adiós, adiós, meu pai; / prenda de min querida, / adiós, oh, miña nai: / sombras dos meus avós, / río da Ponte-Ceso, / pinal de Tella espeso..., / acordávos dun preso / como el o fai de vós [...]"
Por outro lado, as duas estrofes da canción de Ravel teñen en común a dependencia dos galegos que teñen que sair da terra para servir a un poder alleio. Mais unha vez, a morte por forza ou por fome.
VIDEOS
"Chanson espagnole" de Ravel "Adeus, meu meniño, adeus" de Marcial del Adalid
LIGAZÓNS
Sobre Maurice Ravel
Fotografía: Maurice Ravel no piano 1912 [Wikipedia]
Cecilia Bartoli Maurice Ravel Chants populaires (As catro cancións) [Youtube]
Fotografía: Maurice Ravel no piano 1912 [Wikipedia]
Cecilia Bartoli Maurice Ravel Chants populaires (As catro cancións) [Youtube]
7. Chanson espagnole from Maurice Ravel's Chants Populaires (versión en galego) [Youtube]
Maurice Ravel, Chanson espagnole - Bruno Laplante et Jean-Eudes Vaillancourt (versión en francés) [Youtube]
The Lied, Art Song, and Choral Texts Archive (letra galego e francés) [Recmusic]Sobre Marcial del Adalid
Sobre José Inzega y Castellanos
José Inzenga, Cantos e Bailes da Galiza, Estudo e edição crítica de José Luís d. P. Orjais [PDF Dossier Difusora ed.]
José Inzenga, Cantos y bailes populares de España, 1888 [Archive - Issuu, só Valencia]
Juan Bautista Varela de Vega, "Un castellano pionero en la recopilación del folclore musical gallego" , 1989 [Rev. de Folclore]
Sobre Ravel e Del Adalid
21. Marcial del Adalid, Adiós, meu meniño, adiós (Sobre a adaptación de Ravel) [CiUG]
Sobre Ravel, Del Adalid e Inzega
Margarita Soto Viso, "Comentario a la opinión de Pedrell sobre los Cantares viejos y nuevos de Galicia, de Marcial del Adalid", 1991-2, PDF - No Blogue de Patrimonio Musical Galego (Sobre o tema recompilado por Inzega e a versión de Ravel).
Sobre a canción galega culta e profana na segunda metade do século XIX
Xoán M. Carreira, "La canción gallega de Ravel", 2002 [Mundo clásico]
Sem comentários:
Enviar um comentário