Grande éxito do concerto en Sada

CONCERTO DE OUTONO

Auditorio Casa da Cultura Pintor Llorens
Sábado, 25 de outubro

CORAIS PARTICIPANTES

CP Santa María de Cambre
Coralina Santa Cruz (Llanera, Asturias)
Agrupación Coral Voces Veteranas Concello de Culleredo
CP A Lembranza (Sada)

FOLLETO DO ACTO

CRÓNICA

CHEGADA

Chus pouco despois da chegada ao peirao de Fontán - Departindo antes do concerto:

Chus, Delfina e Pucha (oculta por Chus), compañeira que provén da Coral O Adro de Bribes.

En primeiro termo, Merche, con Ana atenta no fundo.

Plateia e cenario aguardando por público e corais

Tarde estival en pleno outono. Sada e contorna lucian espléndidas, enmarcadas polo ceu e o mar, calmos e azulísimos. A curta viaxe permitiu que chegásemos ben espertos para desfrutar por un momento o ambiente relaxado que bulia polo paseo martítimo e toda a vila. Nós entramos animados a um edificio coñecido no que podemos traballar con todas as comodidades. Mudámonos, demos un último repaso ao noso repertorio, e fixemos tempo departindo no vestíbulo e corredores. 

PÚBLICO

Cedo se encheo o auditorio da Casa da Cultura Pintor Francisco Llorens. Xente de toda idade e condición ateigaron a plateia, tendo muitos que ficaren de pé ou apoiados na parede. No meio dele a nosa compañeira Mari que a pesar dunha doenza recente quixo acompañarnos durante toda a velada. No pública tamén estaban o alcalde, Ernesto Anido, e o crego da vila, que subirían ao final ao cenario para participar mais activamente no evento.

CORAIS PARTICIPANTES

CP Santa María de Cambre

Coralina Santa Cruz

 Agrupación Coral Voces Veteranas Concello de Culleredo

CP A Lembranza (Sada)

Catro fomos as corais participantes. A nosa "Santa María de Cambre", a quen tocou abrir o certame;  a Coralina Santa Cruz, vida da Llanera, nas Asturias de Ovedo; os viciños da Agrupación Coral Voces Veteranas Concello de Culleredo; e os organizadores e anfitrións, a Coral Polifónica "A Lembranza" de Sada.

CONCERTO

 Apresentando a nosa coral · Colocando o coro

 Coralina Santa Cruz · AC Voces Veteranas

 Músicos da AC Voces Veteranas · A Lembranza

Como dixemos, tocounos abrir a velada perante un cenario ateigado de público atento e entusiasta, sempre abeirando as corais participantes. Interpretamos "Barcarola", "Os teus ollos", "Alma, corazón y vida" e "Muradana". A Coralina Santa Cruz interpretaron "Ay, linda amiga", "No tardes Tom", "La molinera" e "Molo molondrón". A Agrupación Coral Voces Veteranas Concello de Culleredo interpretou "Torrevieja", "A raíz do toxo verde", "Foliada da Moureira" e "Xota de Taboada". Os sadenses da CP A Lembranza interpretaron "El sabor de una habanera", "María", e "Ojos de España". e fecharon o concerto coa "Pandeirada de Vilariño".

AGASALLOS

De esquerda para direita, en primeiro palno, o crego de Sada, representantes das

corais da Llanera, Culleredo, Cambre e Sada, e o alcalde no meio co microfone.

O crego e os representantes de Culleredo e Cambre erguen os obsequios

perante a ollada do director da coral de Sada. Vista do público evacuando a sala.

A velada musical concluiu coa entrega de agasallos a man do alcalde,que subiu ao cenario para parabenizar os participantes. Os representantes das corais de Cambre (Alberto), a Llanera, Culleredo e Sada, receberon os presentes (unha figura de Sargadelos e publicacións sobre a localidade) que xuntaremos a esta entrado cando podamos fotografalos. A requerimento de Luciano Lago, director da coral de Sada, subiu ao cenario o crego de Sada, que anunciou a próxima celebración do aniversario dun evento ou asociación (non podo concretizar mais por estar eu naquela altura mais atenta a fotografar a cerimonia). 

En definitivo: unha xornada perfeita. Tanto pola asistencia e participación do público como, pola calidade interpretativa e camaradería das corais, e os petiscos da clausura...

CONVITE

Juan, Alfredo, Chus, Ana e Iago · Palmira, Pedro, Manuel Gesto e Pepe Mayo

Após o concerto esperábanos o convite conscienciosamente preparado polos organizadores, no vestíbulo da Casa da Cultura. Aínda que eu non puiden demorarme muito, deu tempo para tirar algunhas fotografias das viandas e os convidados. Os compañeiros ficaron lá até a que á unha de madrugada foron convidados a deixar o local...

Quero agradecer especialmente a xentil colaboración dunha xoven espectadora que tirou as fotografias da actuación de nosa coral.

Música en Cambre: Os Barrales de Cecebre

"Os Barrales" foi unha orquestra de Cecebre, cuxos membros orixinarios pertencían à familia homónima ("Barral"), que actuou na zona das Mariñas nos anos 30. Posteriormente fóronse incorporando outros músicos da comarca. Actuaban nas salas de festas, como "La Perla" de Mera (Oleiros), e festas e romarías, como a da Saleta en Presedo (Abegondo).

Dúas histórias muito distintas retratan muito ben o carácter local e cosmopolita destas agrupacións musicais.

Os Mozos de Paderne mudaron de nome para os Rambalts cando na romaría da Saleta de 1934 (o día da fotografía abaixo) Pastor Asensio, na altura integrante ocasional dos Barrales, comentou a respeito da actuación daqueles: “Son tan buenos que se les puede comparar a la orquesta francesa Rambalts” (Cuns e Veiga 2004).

Xurxo Souto aponta no seu libro Fumareu (Vigo, 1997) unha estarrecedora historia (TILG):

[...] os Barrales, os grandes músicos de Cecebre. Nos anos 30 un deles destacaba tanto no saxofón que marchou a Nova York a rivalizar cos grandes músicos do momento. Cando voltou, traía a lingua cortada. Segundo a lenda cortaralla un mafioso para que non puidese soprar máis no saxofón, e non fixese sombra aos seus músicos protexidos. O Barral este foi despois cobrador no tranvía moitos anos.

Compoñentes dos Mozos de Paderne e os Barrales de Cecebre xuntos na romaría da Saleta

en Presedo (Abegondo) no 1934. Nela figuran os seguintes músicos que amenizaban a festa.

De pe de esquerda a dereita: Lauréano Núñez (Barrales), Secundino Deibe Sanmartín (Mozos),

Barral Mosquera (Barrales), Serafín Gómez Brea (Mozos), un que era de Brives a quen non se lle

recorda o nome (Barrales) e Antonio Díaz Montero (Mozos). Agachados: José Juan Campos

Purriños (Mozos), Regino Deibe Sanmartín (Mozos), Eugenio Barral Mosquera (Barrales)

e Rogelio López Dopico (Mozos).

LIGAZÓNS E BIBLIOGRAFÍA

"La era del agarrado: La época dorada de las orquestas populares coruñesas", LAOPINIÓN, 15/11/09
Proxecto Virtual Recuperación do Patrimonio Musical Galego Séculos XIX-XX - Facebook
Proxecto Virtual Patrimonio Musical Galego - "Orquestra Bellas A Coruña" - Blogspot
Xulio Cuns Lousa e Xosé Mª Veiga Ferreira, "Apuntes gráficos dunha orchestra popular das Mariñas: os Rambalts", Anuario BrIgantino 2004 - PDF
Xulio Cuns Lousa e Xosé Mª Veiga Ferreira, Orchestras populares das Mariñas, Betanzos 2006 - Reseña no blogue Currunchos de Galicia.

SOBRE O SALÓN LA PERLA:

"La Sala de Fiestas 'La Perla' ", CANAL NW, Febreiro 2009 - SCRIBD
"La mítica Perla de Mera", LAOPINIÓN, 29/12/13 (fotografías)
Fotografia 1 - Fotografia 2 1981

A suite galega do catalán Granados

Enrique Granados (1867-1916) foi un compositor e pianista catalán encadrado no neo-romanticismo pola sua vinculación estilística a Chopin, Schubert, Schumann e Grieg.

A sua primeira obra orquestral foi a Suite sobre cantos [populares] gallegos, escrita en 1899 e estreada xunto a Marcha de los vencidos o día 31 de outubro dentro do ciclo de concertos sinfónicos que a Societat Musical (Filharmónica) de Barcelona oferecía en el Teatro Lírico sob a dirección do maestro Joan Lamotte de Grignon.

A obra dura aproximadamente entre 21 e 23 minutos e consta de catro movimentos:

I. Canto de la mañana (ou En la montaña),
II. Danza Scherzo (Danza gallega),
III. Morriña
IV. La Fiesta (Final: Fiesta).

 Comezo de "Canto de la mañana" ou "En la montaña" - Partituras PDF

Toda la composición está impregnada de melodías populares gallegas que sirven de pretexto para elaborar una composición de carácter totalmente descriptivo y paisajístico a través de una orquestación meticulosa, precisa y de gran interés técnico y folclórico. La obra nos demuestra no sólo la gran habilidad técnica de Granados como orquestador, sino también su imaginación e inteligencia a la hora de recrear las sonoridades más típicas de la tradición musical folclórica de Galicia. Esto lo consigue a través de un uso magistral de la instrumentación y la experimentación. [Do resume editorial] 

[...] la orquestación de la Suite sobre cantos gallegos [3 flautas, 2 oboes, corno inglés, 3 clarinetes, 3 fagotes, 4 trompas, 2 trompetas, 2 cornetas de pistones, 3 trombones, tuba arpa y cuerdas] es la misma, con la exclusión del piano concertante, que la empleada por D'Indy en la Symphonie cénevole, modelo evidente de la Suite ya desde el inicial canto solista del oboe (el corno inglés en la sinfonía) como reminiscencia de la gaita. Recordemos que Granados había sido el solista del estreno barcelonés de esta sinfonía con piano concertante de d'Indy y que debía de conocer profundamente la partitura ya desde sus años parisinos.

La ausencia de precedentes permite creer que la Suite haya podido ser compuesta de propósito para el concierto de la SFB y el apresuramiento de la escritura, especialmente en el cuarto tiempo, nos hace suponer que Granados dispuso de poco tiempo para componer su obra.[De "Notas sobre Granados..."]

A obra non se voltou a interpretar até a súa restreia moderna na Cruña no verán de 1995, en edición de Margarita Viso Soto, pola Orchestra Sinfónica de Galicia [OSG], dirixida por Víctor Pablo Pérez. En 8 de febreiro de 2008 a OSG volta a interpretar a Suite na sua sé do Palacio da Ópera da Cruña, desta volta dirixida por James Judd. En 1 de novembro de 2010 a editora musical Boileau publica a Suite sobre Cantos populares gallegos de Enric Granados. En 24 de agosto de 2011 a Orchestra do Grande Teatro de Poznan, sob a dirección de Alexis Soriano e con Ludmil Angelov no piano, interpreta a Suite (ou tres movimentos dela) no Festival Internacional de Santander.

Non encontramos información sobre outras interpretacións da Suite nen da publicación dalgunha grabación desas ou outras execucións.

Porén, malia esa falta de interpretacións en vida do autor, a Danza gallega para cello y piano ("Danza No. XIII, de las escenas Gallegas" nos manuscritos), dedicada a Pau Casals, é un arranxo de fragmentos do primeiro (ou do segundo) tempo da Suite.

VIDEO

 Non embebemos o video da interpretación da Suite pola Orchestra do Grande

Teatro de Poznan  por non ser a ligazón segura. O sitio (Festival de Santander)

usa un certificado de seguranza inválido. Alén diso, non sabemos se a peza

interpretada corresponde á nosa Suite. - Pode verse aqui.

LIGAZÓNS

Enrique Granados - Wikipedia
Enric Granados i Campiña - Gaudia i Gaudi
"Enrique Granados, el nacionalista goyesco" - Miciudadreal

Enrique Granados: A Bio-Bibliography - Google Books
Enrique Granados : Poet of the Piano - Google Books

"Notas sobre Granados: La Suite sobre cantos gallegos" - Mundo clásico
Suite sobre Cantos populares gallegos - Boileau - partituras [PDF]

Vídeo interpretación [?] - Festival de Santander 2011

O noso repertorio: Foliada de Canedo

Título: "Foliada de Canedo" 
Letra: Popular
Música: Popular
Ano: ----
Arranxo: ---- 
Xénero: Foliada
País: Galiza

COMENTARIO

As tres primeiras acepcións de "Foliada", segundo o dicionario Estraviz, son "(1) Diversão noturna, em que se junta a gente para cantar e bailar; (2) Festa com baile em que se toca a pandeireta; (3) Mús. Melodia em ritmo de jota (3 por 8), que se baila. As dúas primeiras acepcións de "folia" (palabra da que deriva "foliada") son, segundo a mesma fonte, "(1) Dança rápida ao som do pandeiro"; (2) Espetáculo festivo ≃ FOLIADA, FOLIÃO". O dicionário Priberam remete "foliada" para "folia", cuxa primeira acepción é "dança veloz de muitos pares, ao som de pandeiro ou adufe." Folía é tamén unha danza surgida no século XV probabelmente en Portugal ou no Reino de León-Galiza con muito suceso na tradición "culta" da música europea. En canto iso, folión é (en xeral) unha foliada de varios días, nocturna e invernal.

Por súa vez, "folía" (que tamén existe noutras línguas: castellano, português, etc.) parece provir do francés folie co significado de loculus stultitiae, desarranxo mental, loucura. Mas a etimoloxia do vocábulo parece vinculala a "folla". O paso de loucura a danza é mais comprensíbel (cf. a mudanza semántica do termo grego "energúmeno", que, de significar actor ou danzante "que está em obra, en exercício" (érgon, en-ergeia), pasou ao seu significado actual por mor da visión negativa que os cristiáns tiñan das manifestações corporais e emocionais abertas.

Desconhecemos a que Canedo se refere o título. "Canedo" pode derivar de 'cannetum (EM) "canavial", "carrizal" ou dun colectivo de cana. Há duas parroquias na Galiza con ese nome (e a mesma advocación), San Miguel de Canedo, nos concellos de Ourense e Pobra de Brollón. O de Ourense foi parte do concello de Canedo, anexionado ao de Ourense en 1943. Lugares há 16, ningún dos cais nas anteriores parroquias. O mais interesante para os propósitos de identificar o lugar a que faz referencia o título da foliada é o Canedo da parroquia de San Miguel de Ponteareas, por ser terra bem musical, alén da coincidencia do patrón da freguesía. O lugar é o emprazamento do mosteiro de San Diogo de Canedo (galicia máxica - turgalicia). Há outros Canedos (tal vez parroquias) no Berzo (Canedo), Asturias e Cantabria (Cañedo), tres en Portugal (haberá muitos mais lugares) e un na Italia. Os pesquisadores sobre a toponimia de Portugal e Asturias indican que son muitos os lugares con ese nome neses territorios.

  Deseños de Castelao.  "Pandeireteiras" - Nós nº 1 (Foliada de San Xoan)

Nós comezamos a ensaiar a Foliada de Canedo há relativamente pouco, mas xa a estreamos na interpretación conxunta coas outras corais participantes na clausura do recente Festival de Outono de Valga. Trátase duna peza popular cheia de ritmo, alegría e picardía que adoita levantar os aplausos do público.

Cada estrofe é introducida pola sección de homes antecipando o segundo verso da copla. O último verso é repetido primeiro sen a última palabra, depois sen a primeira (ou duas primeiras, se monosilábicas), para acabar co verso completo (por exemplo: ou non hei de sere / hei de sere casado / ou non hei de sere casado).

"Rosiña de pelo" (estendido castelanismo, xa que en galego resérvase a palabra "cabelo" para o 'pelo' da cabeza) significa "ruiba" ("rubia, roiba"), de cabelo vermello.

LETRA

La, la, la, la, la, la, la, la, la, ...

Ai, Rosiña, Rosiña de pelo,
ven comigo mallar o centeo,
mallar o centeo, mallar a cebada,
ai, Rosiña miña namorada.

Moreniña por morena
téñoche o ollo botado
has de ser miña mullere
ou non hei de sere casado.

Ai la le lo le lo, ai, la la la la la.

[Retrouso]

Pedícheme o corazón,
e o corazón che entreguei.
Dime rapaza se o sabes,
dime que fixeches dele.

Ai la le lo le lo, ai, la la la la la.

[Retrouso]

Ten cuidado Maruxiña,
cando te vaias pra a cama,
non che vaia vir o trasno
e che faga unha trasnada.

Ai la le lo le lo, ai, la la la la la.

[Retrouso]

LIGAZÓNS

FOLIADA (Significado e etimoloxía)

Corpus lexicográfico da lingua galega: Dicionario de dicionarios (USC-ILG) - Foliada - Folión
Tesouro Informatizado da Língua Galega (USC-ILG) - Foliada 
Wiktionary (francês) - folie
Etimoloxía: Ortolang (CNRTL) - folie

FOLIADA (Música)

Wikipedia - Folía (danza do s. XV)
Folkoteca Galega - Foliadas (con partituras e audios)
Asociación Amigos de la Gaita Gallega en Extremadura - Foliadas (con partituras)

FOLIADA (Artes plásticas)

Desenhos e estampas de Castelao (selección) - Allpaintings

CANEDO (Toponimia)

Nomenclátor de Galicia - Wikipedia
Toponimia oficial e Nomenclátor de Galicia (Xunta) - Pesquisa
Toponimia [versión cartográfica] (Xunta) - Pesquisa
Enciclopédia das Localidades Portuguesas (Nomenclator de Portugal non oficial) - Inicio
Toponimia Asturiana - Pesquisa

Concello de Canedo: Wikipedia - Web de Canedo

TOPONIMIA OFICIAL E NOMENCLÁTOR DE GALICIA

 

Zarzuela galega: O zoqueiro de Vilaboa

Título: O zoqueiro de Vilaboa
Libretista: Alfredo Nan de Allariz
Música: Alfredo Nan de Allariz
Ano: 1907
Lugar: La Habana

 NAN DE ALLARIZ

Alfredo Fernández, coñecido polo alcume literario de Nan de Allariz, naceu en Allariz ou Xinzo de Limia o 13 de maio de 1874. Após traballar na emigración de Buenos Aires, residirá en La Habana de 1904 a 1920. Estivo muito comprometido coas sociedades galegas, especialmente coas Sociedades de Instrucción que fundaban ou promovían escolas e outras institucións na Galiza.Volta à Galiza e morre en Madrid en 1927. Foi entusiasta e multifacetado escritor, xornalista, empresario... e participou como autor en todas as súas composicións dramáticas.

Recentemente (ver Ogando, Iolanda & Tato, Laura (ed.): Textos recuperados de Galo Salinas a Castelao. A Coruña. Universidade da Coruña, 2012 -Reseñas PDF Uned - Cirp) publicánse dúas breves pezas teatrais de Nan de Allariz, Por mor do drama Minia ou Furto, xuízo e sentenza, unha “recensión en forma de peza dramática” da obra Minia, de Manuel Lugrís Freire, na que o autor eloxia a obra se valendo da aparencia dun xuízo por roubo, e a comedia sobre a emigración ¡Airiños... Levaime a ela!

RETRATO DE ALFREDO NAN DE ALLARIZ

Entrañábel retrato do poeta e dramaturgo Alfredo Nan de Allariz, caricaturizado como gaiteiro, enarborando a bandeira galega e cun pé en Galicia e outro en Cuba.

A obra está realizada a óleo sobre unha paleta de pintor de madeira, de 32 x 22 cm, e aparece dedicada e asinada no ángulo inferior dereito do anverso “A Nan de Allariz su devoto V. Díaz González”. No reverso presenta unha anotación, que di “Retrato del poeta gallego Alfredo Nan de Allariz pintado por Vicente Díaz González, en Ferrol, el día 13 de Mayo de 1909, el mismo día que el poeta cumplía 35 años”.

Fonte: Peza do mes · Abril 2013

Museu Arq. Prov. Ourense

PRIMEIRO DECENIO S. XX

Na primavera de 1904 foi o verdadeiro mestre de cerimonias da cena de reafirmación galiciana, fulcral para a recriación do nacionalismo galaico, con que se celebraba a primeira sociedade gastronómica, Peña Gallega, no café-restaurante El Fenix de La Habana. Ese mesmo ano estrea a peza Recordos dun vello gaiteiro. monólogo en verso gallego.

Tamén foi encenada na emigración cubana a peza lírica que nos ocupa: O zoqueiro de Vilaboa: boceto de zarzuela gallega n'un acto e tres cuadros: orixinal letra e música de Alfredo Nan de Allariz. Imprenta de Ferrer, A Cruña, 1908. "Estreada n'o Teatro Nacional d'o Centro gallego d'Habana, a noite de SAntiago de 1907 n'a función d'a Sociedade de Beneficencia de Naturales de Galicia; e n'o Teatro Emilia Pardo Bazán d'a Cruña a noite do 8 de novembre de 1908." [ver].

CENTRO GALEGO DE LA HABANA

Fonte: Bandeira Galega · Ligazóns: Wikipedia - Blog Nacional

Peza lírica mais que zarzuela porque a obra é un sainete ao que o autor acrecentou un número musical. O zoqueiro de Vilaboa é o típico cadro de costumes cunha certa dose de protesta social. O sentimentalismo rexionalista que impregna a obra e a figura de Nan de Allariz é obxeto de loanza e de crítica por parte da imprensa. Exemplo paradigmático desa 'simbiose' crítico-sentimental é a identificación da triste melodía da gaita co pranto, recorrente na literatura da altura:

pr'ós que á escoitan n'a terra sona leda;

pr'ós que á escoitan n'emigración sona tristeira.

 A obra sería logo representada no Teatro Emilia Pardo Bazán da Cruña o 8 de novembro de 1908. A imprensa local informaba do acto impregnada do sentimentalismo rexionalista que referíamos acima:

El Eco de Galicia,

«La velada del domingo».

A Coruña, 10 de noviembre de 1908

... el público, compenetrado desde los primeros momentos con el sentimiento de región
que se respiraba en todo o en casi todos los números ofrecidos, pasó la noche con los
nervios en tensión, aplaudiendo más que al escritor, autor y compositor en una pieza,

al hijo de Galicia que una vez más aprovechó esta oportunidad para recordarnos el amor

que debemos a esta tierra.

Interpretando su propio monólogo ‘Recordos de un vello gaiteiro’, y el boceto de zarzuela

gallega ‘O zoqueiro de Vilaboa’, de que también es autor, estuvo Nan de Allariz a la altura

que la fama le ha colocado desde hace tiempo como poeta, como músico y como actor

de grandes facultades.

M. Pilar Alén, "La emigración...", 2008

Este mesmo ano a editorial Ferrer da Cruña publica a obra, co título e a información consignados acima.

  

Consigna d' O zoqueiro nunha relación de obras de escritores galegos

no Boletín nº 22 (1909) da Academia Galega (Eugenio Carré Aldao)

En 16 de xaneiro de 1909 a zarzuela seria encenada no Circo-Teatro de Pontevedra a cargo da Sociedade Artística de Pontevedra, fechando unha velada na que se representaran outras dúas obras de Nan de Allariz: a comedia "Amar sin dejarse amar" e o monólogo "Recordos dun vello gaiteiro". Alén das cancións "Tangaraño", "¡Canta, gaiteiriño!" e "Rente de min". Parece que nesta mesma altura (talvez un pouco antes que en Pontevedra) ese mesmo programa representouse en Lugo e Vigo.

Aires da Miña Terra

Vigo, 1909

Procedente de Orense, llegó a Vigo el entusiasta propagandista del teatro gallego y distinguido escritor D. Alfredo Nan de Allariz. Se propone el Sr. Nan de Allariz organizar allí una velada de arte teatral gallego, que se verificará en el Teatro Rosalía de Castro. En el programa figurarán dos obras del señor Nan de Allariz: el monólogo en verso Recordos d’un vello gaiteiro y el boceto de zarzuela O zoqueiro de Vilaboa. Tiene esta última obra un número de música, del que también es autor el Sr. Nan de Allariz. El éxito obtenido por el entusiasta escritor en las veladas que celebró en La Coruña y Lugo es el mejor augurio para la que se propone dar en Vigo.

J. Jurado, A lenda de Montelongo... 2010

En xuño a obra apresentouse en Madrid, onde tamén seria obxecto dunha cálida acollida pola comunidade galega, segundo informaba o diario ABC. Outras reaccións da imprensa galega e madrilena podem conferirse no estudo de Javier Jurado (2010).

  ABC

 NOTAS TEATRALES / ESPANOL. VELADA DEL TEATRO GALEGO

Madrid, 21 de xuño de 1909

Fonte: Hemeroteca ABC

A segunda edición do seu poemario galego Fumes de Palla (Cruña, 1909) inclui poemas retirados de O zoqueiro. Tococolección. O 7 de xaneiro de 1910 a obra é representada no Teatro Jofre de Ferrol a cargo dun grupo de afeccionados.

ANOS 10

En 29 de maio de 1915, con motivo da apresentación pública do Coro Toxos e Froles, represéntase no Teatro Jofre do Ferrol a cargo do Cadro de Declamación galega do Coro sob a dirección de Lorenzo Barja. Naquela altura a entidade estaba composta exclusivamente por homes, mas nesta representación actuaron as mulleres actuando Gloria Taboada, Mercedes Dobarro, Avelina Charlón e Josefina Veiga. En 1021 consolidase o coro mixto pola incorporación da muller ao ámbito musical.

En 1917 o Cadro de Declamación da Sociedade de dependentes de Comercio, de Lugo, interpreta O zoqueiro na cidade das murallas. Em 1918 a Liga de Amigos de Ponte Mera interpreta O Zoqueiro en Ortigueira.

ANOS 20

En 1923 apreséntase no Teatro Rosalía de Castro da Cruña o coro Queixumes dos pinos (fundado en 1917) cun espectáculo que incluía a comedia O zoqueiro de Vilaboa de Nan de Allariz. Cantigas e Agarimos (fundada en 1920), a pesar da represión da ditadura de Primo de Rivera, levou á escea obras como O zoqueiro de Vilaboa, A leenda de Montelongo (1924-5) ou O rei carballeira, baixo a dirección de Ánxel Rey Gallardo.

Pasados os primeiros entusiasmos dos afeccionados, o remanso da crítica mantiña as augas no seu leito. Como publica La Gaceta Literaria en 1928, trátase dunha obra "de hilaridade y de un mal gusto contumaz en fuerza de adobar la nota pintoresca del alma regional".

La Gaceta Literaria
Madrid, 1º de julio de 1928

año II, número 37
página sexta

---

Postales ibéricas

Galicia: La nueva literatura gallega 

Solamente en un aspecto la nueva literatura gallega no consiguió definirse: en el teatro. Ya veremos cómo en otro, en la novela, permanece sin revelarse propiamente. Los cuadros declamatorios de los Coros gallegos, un prejuicio folk-lórico mal entendido y una falta de abierto espíritu renovador son culpables de ello.

O zoqueiro de Vilaboa, O corazón d'un pedáneo, O miñato e mail-a pomba, etcétera, son obras de hilaridad fácil y de un mal gusto contumaz en fuerza de adobar la nota pintoresca del alma regional. Pero al lado de estas comedias se escriben otras de más elevada visión: Mau de Santiña, Trebón, Lubricán, A ponte, O pecado alleo, etc.

Augusto María Casas

ANOS 30

Tamén se representa, xunto con outras obras, na xornada do 12 de agosto de 1933 no Festival Artístico organizado pola Asociación Benéfica Cultural (ABC) do Partido de Corbubión (fundada en Buenos Aires en 1922), do que informa o órgao oficial Alborada (criado en 1925). A interpretación teatral contou coa intervención de Maruja Villanueva. O ano a seguir, a Sociedad Unión Provincial Ourensana, sob a dirección de Luis Doval, interpreta O zoqueiro de Vilaboa no Orfeón Español da cidade das Burgas.

Em febreiro de 1934, o "Cadro de declamación" da recén constituída Liga de Amigos de Vila de Cruces representa, baixo a dirección de Primo López Rivadulla e Remigio Blanco, duas obras de Alfredo Nan: O zoqueiro de Vilaboa e Un gallego en Madrid (Deza historias).

A GAITA GALLEGA
(A meu querido amigo Xusé Castro Chané)

A nosa gaitiña, á gaita gallega,
á gaita adourada de misterios chea,
á i alma dun pobo no seu fol encerra.
Ouvindo-a en Galicia, nun día de festa,
aló antre penedos, no adro da eigresia,
ou baixo as sombriñas dunha carballeira,
cando as xentes con louca alegría o santiño do pobo festexan,
cando todos, mociños e mozos, e vellos, e vellas,
i astr' ós rapaciños, bailan a muiñeira,
e brilan nos ollos ledicias inmensas,
e cheos de gozo ó par do que as pernas
os curazós bailan que os peitos encerran,
alí é onde a gaita á gaita gallega
cos seus meigos sones as almas recreia.
N' hai entón reisiñoles no mundo que canten com ' ela,
nin alegre risada de moza que se lle pareza,
nin hai mozo qu' estoncias non berre ó acabar de beilar a muiñeira,
"¡ei, rapaces, que viva por sempre á gaita gallega!"
Mais ... ouvindo-a lonxe, ouvindo-a n'América,
cando os desinganos coas súas feras garras na ialma fan presa,
cand' o peito nos firen de cote tristuras moi negras,
cando ó pensamento relembranzas chegan
dos días felices da idade primeira,
dos tempos ditosos pasados n' aldea,
dos seres queridos que alá nos esperan,
dos campos ridentes dos ríos, das veigas,
de cantos feitizos Galicia atesoura que é a rexión más formosa da terra;
cando istes recordos á ialma nos chegan
ó ver-nos tan lonxe da patria adourada, eiquí ... ¡en patria allea! ...
é cando a gaitiña , a gaita parleira
non canta alegrías ... só chora tristezas
Entón son súas notas salaios doentes qu' o espíritu apenan,
entón do punteiro non fuxen risadas ... ¡escapan-se queixas!
¿Cómo n ' hei de cantar da gaitiña, as súas escelenzas
si ela nosa ialma no seu fol encerra?
¡Gallegos enxebres, gallegos [d'América] [de veras],
si amor a Galicia no peito vos queda,
berrade cumigo: "¡qué viva por sempre á gaita gallega!"

Habana, 1907

Fonte: Tesouro informatizado da Língua galega TILG

LIGAZÓNS

Wikipedia: Nan de Allariz - Cultura Galega (Álbum da Emigración) - Xunta (Emigración) - Retrato de Alfredo Nan. Vicente Díaz y González [Museu Arqueolóxico Provincial de Ourense] (Peza do mes-PDF)

Imaxe da capa (Todo colección) - Consigna Boletín Nº 22 (Academia Galega)

M. Pilar Alén, "El tema de la emigración en los compositores gallegos (ca. 1880-1920)" - Anuario Brigantino 2008 Nº 31 - PDF
"La reconstrucción de la identidad gallega en Cuba: procesiones, festivales y romerías reguionales en La Habana (1804-1920)" [Estudios Americanos - Revistas CSIC - PDF]

Teatro galego e construción nacional [eTheses Repositor]

O teatro antes da Guerra Civil (Xunta resumo)

Javier Jurado Luque, A lenda de Montelongo: A zarzuela galega como manifestación cultural multidisciplinar na conformación do nacionalismo galego, 2010 [Resumo e ligazón a texto completo en Dialnet - Texto completo (PDF) en Repositorio da Universidade da Coruña]

ALBORADA (números soltos):Todo colección: Nº 30 · Abril 1928 - Nº 37 · Agosto 1928 - Nº 163 · Maio-Agosto 1955 / Xunta: Nº 190 · Decembro 2008

 TESOURO INFORMATIZADO DA LINGUA GALEGA