Read more: http://www.bloggergifs.com/2013/12/abrir-enlaces-externos-en-otra-pestana.html#ixzz2qsNiSmUb Fuente: http://www.bloggergifs.com/ Follow us: @alore67 on Twitter

quinta-feira, 12 de junho de 2014

"A lenda de Montelongo", a raíña das zarzuelas galegas


Título: A lenda de Montelongo
Libretistas: J. Buhigas Olavarrieta e M. Rey Posse
Música: Bernardo del Rio
Ano: 1924
Lugar: Compostela e Vilagarcía



COMENTARIO

"Enredo n'un acto, disposto en dous cuadros, original de Manoel Rey Posse e Xoán Buhigas Olavarrieta, con música do maestro Bernardo d'O Río", reza o libreto de A lenda de Montelongo, zarzuela escrita na íntegra en galego, e considerada como a principal mostra do género lírico na Galiza. A lenda de Montelongo é unha obra costumista que descrebe a sociedade rural do primeiro quartel do século XX no contexto da redución foral. O fio argumental consiste nunha historia de amor entre dous mozos labregos, ela dunha familia propietaria do chan que traballa e el dunha familia pobre de campesiños sen terra. A acción desenvólvese co fondo sempre presente das ruínas do Castelo de Montelongo, unha transposición ao Monte Lobeira, que no libreto foi escenario doutra antiga historia de amor entre unha moura secuestrada polo rei que habitaba o castelo, e o mouro ao que amaba e que nunca puido liberala. 

Os libretistas, Juan Buhigas Olavarrieta e Manuel Rey Posse, empregam unha língua cheia de xiros, expresións e refráns galegos que completan un libreto ateigado de referencias culturais, etnográficas e literarias, que son acompañadas polas músicas de carácter popular (moiñeira, alalá) que Bernardo del Río recolle na súa composición.

O alalá do comezo, boa mostra do arrecendo folclórico da letra e a música, é interpretado no comezo da obra polo coro de fiadeiras que acompaña o tío Selmo, apresentando o argumento e a situación espacial e temporal da acción da obra. Nesta postaxe acrescentamos a letra, algunha fotografia e a música da zarzuela (na que predomina a parte declamada sobre a cantada) no vídeo abaixo.

As fotografias antigas proceden, salvo indicación, da tese doutoral de Javier Jurado Luque (Crunha, 2010) cuxos dados adxuntamos abaixo.


LENDA DE MONTELONGO
Alalá

Castelo de Montelongo 
mandoute un Rey erguer 
par´aldraxo d´unha moura 
que sua muller 
fixo pol´a forza ser. 
Foches apousento 
D´outa maxestade 
e vil instrumento 
de fera ruindade. 
D´o teu ventre cheo d´edras 
cando s´agacha o sol 
salen saloucantes layos, 
¡layos de door! 
cintileiro resprandor. 
Castelo de pedra... 
¿Cando caeras 
P´ra ollar quen berra 
nos teus almears? 
¡Ay, que peniña! 
¡Ay, que door! 
Morreu aquela santiña
sin saber o qu´ra amor.


FOTOGRAFÍAS

Os libretistas (de traxe e garabata) xunto o Cadro de Declamación do Recreo-liceo de Vilagarcía (1932)
Cadro de artistas da reposición en homenaxe ao mestre Valverde (1941)

 
Dúas encenacións de "O coro das fiadeiras" (2013) [Fonte: Flick]

Marica (Martina Vázquez) e Pedro Vinculeiro (Tucho Costa), personagens da zarzuela (1933)
Reposición como homenaxe a Bernardo del Rio (1953)

Información na imprensa (Fonte: Faro de Vigo). Retratos dos libretistas, Juan Buhgas e Manuel Rey Posse

A lenda de Montelongo, obra de vilagarciáns, estreouse, con grande suceso, no Teatro Principal de Compostela en 20 de decembro de 1924, nos tempos da ditadura de Primo de Rivera, e forma parte do movemento cultural e político que percorría a Galiza durante os primeiros decenios do século XX. 


El Diario de Galicia
21 decembro 1924

El Coro Cantigas e Agarimos ha obtenido anoche uno de sus éxitos más clamorosos al interpretar la zarzuela gallega "A lenda de Montelongo", original de los señores Manuel Rey Posse y Buhigas y con música del señor del Rio, director del Coro. El libreto es un episodio arrancado de la realidad de la eterna lucha entre el amor y el interés.

En cuanto a la música, todos los elogios nos parecen poco. Su motivo lo constituye una magnifica recopilación de aires populares de nuestra región.

Melodías eternas creadas por el pueblo y que expresan vivamente los ideales de su alma y las pasiones de su corazón... Esos aires, estupendamente armonizados y acoplados a las escenas de la zarzuela, con una rica cantera de materiales para la construcción del magno edificio que demanda la música gallega, tan jugosa, tan emotiva, de tan compleja espiritualidad, que abarca en su ámbito, desde las humorísticas canciones, repletas de santa malicia, hasta las que expresan las más dramáticas pasiones.


Nos días a seguir continúan as representacións da zarzuela, primeiro o 3 de janeiro de 1925 no Teatro da Rúa Nova de Compostela, e o día seguinte xa en Vilagarcía, coa participación coral de Cantigas e Agarimos.


Profesor galeguista en Vilagarcía
[5?] xaneiro 1925

Todos sus intérpretes hicieron una gran labor, sobresaliendo el señor Pita en su papel del tío Selmo, que encarnó de manera irreprochable. Domínguez hizo de Xan muy natural y comedido. Silva mereció que repitiese cuatro veces su cuplet-muiñeira que cantó con sumo gusto en su papel de Pedro "o vinculeiro".

Las señoritas San Martín y García, realizaron sus respectivos papeles de Marica y Tía Folerpa con una esmeradísima interpretación.

La obra es en fin una exposición de tipos, fieles retratos del natural, en donde desfilan la mociña enamorada que vistiendo los dardos del primer amor, se cree olvidada y postergada defendiéndose sin embargo de las conveniencias que su madre le propone para unirse a otro hombre y olvidar el que posee su corazón, proposiciones que una vieja egoísta no tiene reparo en ofrecer a su hija, aún a trueque de hacerla infeliz toda la vida, apelando para ello, a una serie de combinaciones, cálculos y consideraciones que Rey Posse y Buhígas ponen en boca de la Tía Folerpa, en diálogos admirablemente hechos.


Nos case trinta anos seguintes a obra sería representada con certa regularidade. En homenaxe ao seu director, Bernardo del Río, finado o ano anterior, Cantigas e agarimos levou adiante a xira de 1953; constan actuacións en Santiago de Compostela (15 de maio), Vilagarcía (29 de xuño) e A Estrada (22 de xuño), que probabelmente foran as últimas representacións da zarzuela antes da sua recuperación 60 anos depois. [Outras informacións datan en 1956 a última representación daquela primeira xeira da obra].

Resulta evidente que a obra ideolóxica de Educación y Descanso soubo converter unha obra creada nun ámbito cultural, social e político tan definido como o propiciado polas Irmandades da Fala nunha obra costumista e “enxebre”, reflectindo os tipos populares como “chuscos” e transformando as manifestacións propias de Galicia nunha mostra máis da idea de “unidad en la diversidad”, tan do gusto do pensamento do nacionalcatolicismo. [Jurado, 2010, p. 214]

Os estudos e trabalhos de pesquisa de Javier Jurado, que leu em 2010 a sua tese A lenda de Montelongo: A zarzuela galega como manifestación cultural multidisciplinar na conformación do nacionalismo galego, posibilitaron a restreia, tres anos depois, en Pontevedra e Vilagarcia a mans do Coro Liceo de Vilagarcia de Arousa (directora: Margarita Guerra), a Banda de Música de Pontevedra (director titular: Juan Lois Diéguez) coa colaboración de Airiños de San Xulián.


Cartazes da representación de 26 de maio de 2013, no Pazo da Cultura [Fonte: Facebook]
e da restreia no Auditorio Municipal de Vilagarcía de Arousa, 1 xuño 2013 [Fonte: Filgueira Valderde]
Capa da edición crítica do libreto, obra de Javier Jurado, 5 de maio de 2013 [Fonte: Dos Acordes]
Abaixo, dous momentos da representación en Vilagarcía (Fonte: Faro de Vigo - Faro de Vigo)



VIDEO

Gaita e Banda de Música de Pontevedra
Arranxos e dirección: J. L. Represas - Gaita de fol: D. Bellas
Teatro Principal de Pontevedra - Musgafol 2009

LIGAZÓNS E BIBLIOGRAFIA

Javier Jurado Luque, A lenda de Montelongo: A zarzuela galega como manifestación cultural multidisciplinar na conformación do nacionalismo galego, TESE, A Coruña, 2010 [Resumo e ligazón a texto completo en Dialnet - Texto completo (PDF) en Repositorio da Universidade da Coruña]
Javier Jurado Luque, "A zarzuela galega e as Irmandades da Fala" en Grial: revista galega de cultura, Nº. 192, 2011 (Dialnet)
Javier Jurado Luque, A lenda de Montelongo (zarzuela galega). Libreto,  Edición Crítica, Baiona, 01/05/2013 [Editorial Dos Acordes]; É o primeiro volume dunha serie dedicada a esta obra, á que seguirán a edición musical da zarzuela e o arranxo para banda da mesma. Precedido dun extenso estudo, tamén con arquivo gráfico destacado.

Guía didáctica: As formas no noso folclore ("A lenda de Montelongo", pp. 24-33) [PDF]

«Las zarzuelas del galleguismo» [El País, 12/03/2012]

«Bernardo del Río e a Zarzuela ´A lenda de Montelongo´» [Patrimonio Vilargarcía, 17/02/2013]
«Del Río y ´A lenda de Montelongo´» [Faro de Vigo, 07/04/13]
«Un tesoro de la zarzuela gallega vuelve a escena» [Faro de Vigo, 25/05/2013]
«O Concello recupera a zarzuela vilagarciá “A Lenda de Montelongo” con motivo do Centenario» [Vilagarcía.es, 27/05/2013]
«La zarzuela ´A lenda de Montelongo´ regresa a Vilagarcía después de 60 años» [Faro de Vigo, 28/05/13] 
«"A lenda de Montelongo", Sesenta anos despois» [La Voz de Galicia, 28/05/2013]

Fotografías da reestreia en Vilagarcía (maio 2013) [Flick - Faro de Vigo - Faro de Vigo

Sem comentários:

Enviar um comentário